De drie druivenrassen binnen de Champagne, wie kent ze niet? Veel Champagnes bestaan uit een mengsel van deze rassen. Het zijn de Chardonnay, Pinot Noir en Pinot Meunier. Ze bedekken bijna de gehele 34.000 hectare aan wijngaarden binnen de Champagnestreek.

Chardonnay – 31%

Een zeer bekende druif wereldwijd en absolute koning in de Côte des Blancs, waar voornamelijk rijke kalkbodems te vinden zijn. Het is een witte druif die structuur en frisheid aan Champagnes toevoegt met aroma’s van bijvoorbeeld bloemen en citrusfruit. Deze druif is uitermate geschikt om te laten rijpen. Een Champagne van 100% Chardonnay, wordt ook wel een Blanc de Blancs genoemd.

Pinot Noir – 38%

De Pinot Noir is, zoals de naam al verklapt, een druif met een donkere schil. Een koel klimaat en een kalksteen rijke bodem zijn ideaal voor dit druivenras. Hij staat veel aangeplant in de Montagne de Reims en de Côte des Bar. De Pinot Noir geeft een Champagne meer body, structuur en de bekende aroma’s zijn die van rood en zwart fruit. Een Champagne met veel Pinot Noir is geschikt om te laten rijpen en kunnen na rijping complexe dierlijke aroma's tonen.

Pinot Meunier – 31%

Ook de Pinot Meunier is een druif met een donkere schil en staat veel aangeplant in de Vallée de la Marne, waar kleiachtige bodems voor komen. Dit druivenras is goed bestand tegen verschillende weersomstandigheden, in het bijzonder vorst. Hij ontkiemt namelijk iets later in het jaar, waardoor de knoppen langer beschermd blijven. De Pinot Meunier geeft de Champagne een soepele, fruitige en meer ronde smaak. Let wel op, dit ras piekt redelijk snel in een Champagne, wat Champagne met veel Pinot Meunier minder geschikt maakt om te rijpen.

Champagnes met enkel of een combinatie van Pinot Noir en Pinot Meunier worden Blanc de Noirs genoemd.
Lees hier meer over Blanc de Noirs Champagne.

De 4 vergeten druivenrassen

▲ De vier vergeten druiven van de Champagne.

Zo’n 99,7% van de wijngaarden staat aangeplant met Pinot Noir, Pinot Meunier of Chardonnay. Hoe zit het dan met die laatste 0,3%? Naast deze drie bekende druivensoorten, zijn er nog vier andere rassen toegestaan binnen de Champagne. Deze vier hebben allen een witte schil. Het is dus goed om te beseffen dat een Blanc de Blancs Champagne niet per definitie alleen uit Chardonnay bestaat. Alhoewel dit wel bijna altijd het geval is.

Weliswaar zijn de vergeten druivenrassen bijna uitgestorven, maar het is toegestaan en een enkeling experimenteert er mee.

Arbane staat voornamelijk aangeplant in de Bar-sur-Aube en heeft kleine druiven en trossen. Het geeft levendige, kruidige wijn met complexe aroma’s en veel zuren. Dit druivenras rijpt laat, wat in de koele Champagnestreek kan resulteren in onrijpe druiven tijdens de oogst. Er wordt zelfs gezegd dat dit ras maar eens in de drie jaar echt rijp wordt. Van alle rassen toegestaan binnen de Champagne, brengt deze druif het minst op (met gemiddeld 15-35hl/ha). Arbane is daarnaast gevoelig voor schimmels (meeldauw). Alles bij elkaar, maakt dit een lastige en onvoorspelbare druif.

Net als Arbane, is de Petit Meslier een druivenras met kleine trossen en kleine druiven. Hij staat voornamelijk in de Vallée de la Marne en geeft een wijn zuren, levendigheid, frisheid en fijne, fruitige aroma’s. Het ras ontkiemt vroeg, waardoor hij vatbaar is voor vorst. Ook is de Petit Meslier vatbaar voor schimmels, coulure (onbevruchte bloemetjes, waardoor geen druiven ontwikkelen) en millerandage (bevruchte bloemetjes met bijvoorbeeld zwak stuifmeel, waardoor de druif niet goed groeit). De opbrengst is bovendien laag: 25-35 hl/ha en het is een druif die lastig rijp te krijgen is.

De Pinot Blanc, die onder andere bekend is uit de Elzas, staat voornamelijk in de Côte des Bar. De wijnstokken van dit ras moeten intensiever gesnoeid worden om de grootte van de druiven in toom te houden. Bovendien is de Pinot Blanc gevoelig voor Botrytis. Hij is enigszins te vergelijken met de Chardonnay. De Pinot Blanc is, als het aankomt op mineraliteit, minder ontwikkeld dan de Chardonnay. Wel produceert hij fijne, fruitige wijnen.

Net als de Pinot Meunier, geeft de Fromenteau de wijn meer fruit, body en een volle smaak. Het ras ontkiemt en rijpt vroeg en is hierin vaak de eerste van alle rassen binnen de Champagne. De druiven en druiventrossen zijn klein, vatbaar voor schimmels en bevatten veel suikers.

Misschien in de toekomst?

De vier vergeten druivenrassen vereisen meer aandacht en onderhoud. Elk jaar weer is het de vraag of het loont deze rassen te verbouwen. Ze zijn namelijk vatbaar voor allerlei ziekten, worden regelmatig niet goed rijp en hebben een lage opbrengst. Het is een risico om op deze rassen te vertrouwen.

Toch experimenteren meer producenten met de vergeten druivenrassen, in het bijzonder met de Arbane en Petit Meslier. Waarom die twee? Vanwege de zuren! De afgelopen jaren is de opwarming van de aarde ook in de Champagnestreek niet onopgemerkt gebleven en de weersomstandigheden zijn steeds onvoorspelbaarder. Vorst maakt vroegbloeiende bloemen kapot, de oogst vindt steeds eerder in het jaar plaats, druiven rijpen sneller, bevatten meer suikers en steeds minder zuren. De oogstdatum kan aangepast worden op de suikerwaarden, maar een stuk lastiger op de zuren. Dat is precies wat zo belangrijk is in een Champagne, zuren en frisheid. Juist de Arbane en Petit Meslier kunnen hun zuren behouden, ook tijdens warme perioden.

Champagneproducenten moeten inspelen op de steeds veranderende omstandigheden door nieuwe technieken, nieuwe methoden en nieuwe (eigenlijk oude) druivenrassen in te zetten. Voor nu is slecht 0,3% van de wijngaarden bedekt met de vergeten rassen. Wellicht komt daar in de toekomst verandering in.